برای قرائت قرآن، روش های مختلفی وجود دارد که بعضی از این روش ها ممنوع و حرام و بعضی جایز و مشروع می باشد.
با توجه به اینکه شیوه های تلاوت در ایجاد فرم تحریر نقش اساسی دارد، لذا به این مورد اشاره ای کوتاه می شود.
در باب تحریرهای عربی باید گفت که این تحریرها مختص موسیقی عربی است و در سرودها و قصاید دینی و تلاوت قرآن بکار می رود. البته بعضی معتقدند که تحریرهای عربی تأثیر گرفته از ویبراسون های موسیقی غرب است و تحریرهای موجود در تلاوت ، فرم خاصی از تحریرها می باشد که البته به نظر می رسد، نظر قوی و متقنی نباشد؛ زیرا تحریم در فواصل موسیقیایی نیم پرده ای ، تولید و تلفظ می شود که چنین مسئله ای در موسیقی غربی اصلاً موضوعیت ندارد.
روش های ممنوع به شرح زیر است:
– ترجیع
در مورد این کلمه اقوال مختلفی وجود دارد. اما تعریف مشهور آن ایجاد موج در صدا و بالا و پایین کردن صدا همراه با کشش است. این حالت امروزه به عنوان چهچهه شناخته شده است. این ویژگی در آواز و تصنیف به کار می رود ولی در تلاوت از محرمات است.
به طور کلی هر چیزی که در شأن قرآن باشد و باعث اکرام و تعظیم تلاوت آن شود، مجاز است ولی اگر عکس تعریف ذکر شده باشد ممنوع خواهد بود. همچنین در کنار شناخت شأن تلاوت ، باید اصول هر هنری شناخته شود.
– تحریف (رهبانیت)
این حالت، از نحوه خواندن انجیل توسط مسیحیان برداشت شده است و بدین معنا است که جماعتی، قرآن را به صورت گروهی و همخوانی به نحوی بخوانند که بعضی از افراد گروه صدا را قطع کرده و بقیه افراد صدا را ادامه دهند، بعد از آن دوباره یک گروه صدا را قطع کرده و گروه بعدی صدا را ادامه دهند. بدین صورت اصلاً صدا قطع نمی شود. همچنین از تک خوان نیز در این گروه ها استفاده می شود. این حالت شبیه کارهای اپرایی و کرالی است. لذا از محرمات شناخته می شود.
به هر حال قاریان قرآن باید ملاک خود را از تلاوت، القای مضامین آیات الهی بدانند و این هدف والا نباید فدای هیچ چیز دیگر شود. صدای زیبا لازمه یک قرائت فنی بوده ولی به هر قیمتی نمی شود قرآن خواند زیرا شأن و منزلت کتاب الهی از هر نوشته و پیامی با عظمت تر و مقدس تر است
البته امروزه در گروه های همخوانی، قرائت آیات به صورت جمعی به صورت فوق صورت نمی گیرد و افرادی که مبادرت به تلاوت قرآن به صورت گروهی می کنند غالباً از قاریان قرآن کریم هستند و با قواعد تجویدی نیز آشنایی کامل دارند. البته بعضی از گروه ها نیز خلاف این کار را انجام داده اند که البته به نظر اهالی فن در این زمینه شبهه وجود دارد.
اجرای گروهی تلاوت قرآن کریم برای اولین بار توسط قاریان ایرانی و اندونزیایی صورت گرفت. اهل سنت هنگام شنیدن این کار تعبیر به بدعت می کنند. تعبیر به بدعت به علت عدم رعایت وقف است که البته اگر کسی با کیفت اجرایی آشنایی نداشته باشد همین ذهنیت خواهد داشت.
– نَوح
شیوه ای از خواندن است که قاری قرآن از آن برای به گریه انداختن مستمع خود استفاده کند. در واقع طوری قرآن بخواند که دیگران از شنیدن آن گریه کنند.
این حالت را در مصر با عنوان نیاحه و مداحی می شناسند. اجرای تلاوت قرآن توسط بعضی افراد ناآگاه به فن تلاوت، مصداق همین دسته می باشد.
– تحزین
هنگامی که قاری در هنگام قرائت از حالت طبیعی خارج شود و به قصد ریا و سمعه تلاوت قرآن کند و از شدت خشوع و خضوع نزدیک است که به گریه بیافتد به چنین حالتی تحزین می گویند که قطعاً از محرمات در تلاوت قرآن می باشد.
البته استفاده از نغمات محزون مصداق این مسئله نیست. زیرا دو عنصر ریا و شیوه قرائت در آن مطرح نیست.
– ترقیص
تند و کند کردن قرائت کلمات و همچنین مکث بر روی حروف ساکن و به یک باره قرائت کلمه ی بعد را ترقیص می گویند.
در واقع ترقیص یعنی قرائت ریتمیک که باعث ایجاد رقص در مستمع شود.
در این روش به علت عدم رعایت قانون تجوید و… استفاده از آن از محرمات است.
هر چیزی که در شأن قرآن باشد و باعث اکرام و تعظیم تلاوت آن شود، مجاز است ولی عکس تعریف ذکر شده باشد ممنوع خواهد بود. همچنین در کنار شناخت شأن تلاوت باید اصول هر هنری شناخته شود
– تطریب
آهنگ دادن به کلام که همراه با کشش های زیاد صدا و همچنین چرخاندن صدا در گلو باشد را تطریب می گویند.
بعضی معتقدند این مسئله بیشتر با تصنیف در موسیقی ایرانی مترادف است و این روش نیز به علت عدم رعایت قانون تجوید و… از محرمات به شمار می رود.
ایجاد طرب و شادی از مصادیق این دسته است.
قرائت قرآن با حالت شاد، اصلاً در تلاوت موضوعیت ندارد و اگر شخصی بتواند با چنین حالتی تلاوت قرآن کند، قابل قبول نخواهد بود.
– ترعید
ترعید به معنی لرزش صدا است و چیزی شبیه به تحریر. البته تحریر تحت اختیار خواننده است ولی ترعید تحت اختیار نیست.
بعضی گفته اند تحریرهای خیلی تند ترعید محسوب می شود و بعضی نیز از آن تعبیر به لرزش فردی می کنند که سرما خورده است و بدون اختیار می لرزد.
روش های غیر علمی برای ایجاد تحریر به هیچ وجه قابل قبول نیست. زیرا تحریر باید تلفظ شود و ترعید نقطه مقابل تلفظ است. حرکت دادن دست و بدن و… برای ایجاد تحریر اشتباه است و در واقع این کار ترعید محسوب می شود.
به هر حال قاریان قرآن باید ملاک خود را از تلاوت، القای مضامین آیات الهی بدانند و این هدف والا نباید فدای هیچ چیز دیگر شود.
صدای زیبا لازمه یک قرائت فنی بوده ولی به هر قیمتی نمی شود قرآن خواند؛ زیرا شأن و منزلت کتاب الهی از هر نوشته و پیامی با عظمت تر و مقدس تر است.
یکی از مشکلاتی که اکثر روزه داران در ماه مبارک رمضان با آن مواجه می شوند، بوی ناخوشایند دهان است که گاهی علاوه بر خود فرد، ممکن است اطرافیان او را نیز آزار دهد.
البته این مشکل برای بعضی ها فقط به ماه رمضان منتهی نمی شود؛ یعنی در برخی افراد، بوی ناخوشایند دهان در ماه های دیگر سال نیز وجود دارد.
برای آشنایی با راه های رفع بوی دهان از طریق تغذیه، پای صحبت متخصصان تغذیه و رژیم درمانی نشسته ایم.
مصرف غذاهای خشک را محدود کنید
دکتر سید رضا راست منش، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، معتقد است که بوی بد دهان علل مختلفی دارد. بیماری های گوارشی نظیر زخم های معده که علت عمده ی آن هلیکوباکترپیلوری است می‌تواند سبب خروج بوی نامطبوع از دهان شود. در این حالت، این بو با تجویز داروهای خاصی از سوی پزشک کنترل می شود.
گاهی بوی بد دهان به دلیل زیاده روی در مصرف غذاها است، آن هم غذاهایی که ترکیبات ناهمگونی با هم دارند.
یکی دیگر از علل بوی بد دهان عدم استفاده از مسواک و نخ دندان است.
بویی که در ماه مبارک رمضان از دهان خارج می شود، به دلیل نخوردن غذا است. هنگام نخوردن غذا، بدن برای تولید انرژی به ذخایر چربی روی می آورد و طی سوختن چربی ها در کبد، کتون ها تولید می شوند که باعث ایجاد این بو می شوند.
در روزهای اول ماه مبارک رمضان، به دلیل این که کبد آمادگی کافی را برای سوزاندن مقدار زیادی چربی ندارد، این بو بیشتر است، اما به تدریج که توانایی کبد برای این کار بیشتر می شود، مقدار کتون تولید شده کم می شود.
آن چه باید به آن توجه داشت، این است که این بو طبیعی است و نیاز به راه و روش خاصی برای درمان ندارد. فقط می توان با انجام کارهایی که در ذیل به آن اشاره می شود از میزان آن کم کرد:
کسانی که غیر از ماه مبارک رمضان، در ایام دیگر سال هم در روزه می گیرند، کمتر دچار بوی بد دهان می شوند، چون کبد آن ها آماده تر است تا چربی های اضافه را بسوزاند.
می توان با مصرف غذاهای خنک، نعناع یا برخی سبزیجات خشک دیگر این بو را به طور موقتی از بین برد.
در افرادی که بعد از خوردن سحری مسواک نمی زنند، به دلیل باقی ماندن غذاها در لا به لای دندان ها و در حفرات دهان این بو بیشتر و نامطبوع تر است.
در طی روزهای معمولی به دلیل نوشیدن مایعات، آب و چای ، بزاق دهان پیوسته تازه می شود و این بو کمتر است، اما در روزه داری به دلیل این که امکان تازه شدن آب دهان کمتر است، باقی ماندن غذاها در بین دندان ها همراه با تولید کتون ها، بوی بد بیشتری را ایجاد می کند.
علت اصلی، چربی ها هستند
دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، می گوید: " در حالت روزه داری و گرسنگی طولانی مدت، بعد از گذشت چند ساعت که ذخایر قندی بدن تمام می شود، بدن برای تولید انرژی به چربی ها روی می آورد. در اثر سوزاندن چربی ها، موادی به نام کتون در بدن ساخته می شوند که بوی آنها از راه تنفس خارج می شود. البته این موضوع در همه ی افراد، یکسان اتفاق نمی افتد و در بعضی ها بیشتر و در برخی دیگر کمتر است."
بوی بد دهان در ماه رمضان، عمدتا به دلیل تولید ترکیبات کتونی است و ربطی به نوع ماده ی غذایی مصرفی در افطار و سحر ندارد. دکتر کیمیاگر می گوید: "خوردن چربی ها و گوشت ها تاثیر چندانی در این امر ندارند. البته اگر میزان مواد قندی خورده شده بیشتر باشد، این بو کمتر خواهد بود. در کل، ماهیت روزه این طور است که بدن باید چربی های اضافه را بسوزاند و یکی از مزایای روزه گرفتن هم همین است. پس نباید زیاد نگران بود، زیرا با گذشت زمان این بوی ناخوشایند، کمتر می شود. نکته ی قابل توجه آن است که این بو در افراد چاق کمتر و در خانم ها و بچه ها بیشتر است. همچنین در افرادی که بدون سحری روزه می گیرند نیز زیاد است."
پس به خاطر بسپارید...
* در وعده ی سحری، طوری برنامه ریزی کنید که فرصت کافی برای مسواک زدن و استفاده از نخ دندان را داشته باشید.
* از مصرف غذاهای خیلی داغ، تند، ترش و اسیدی خودداری کرده و یا حتی المقدور کمتر مصرف کنید، زیرا با مصرف این نوع غذاها پُرزهای چشایی دهان دچار ساییدگی می شوند و این کار به خشک شدن آب دهان کمک می کند و سبب بوی بیشتر دهان می گردد. پس خوردن چای داغ یا آب لیمو باید کم و یا به طور کلی حذف شود.
* ماه رمضان، زمان خوبی برای تمرین کردن اصول غذایی با نظم خاص است. زیاده روی در مصرف غذا را کنار بگذارید؛ مثلا اگر فردی هستید که زیاد قهوه و چای مصرف می کنید، در این ماه از نوشیدن چای داغ اجتناب کنید. شاید خوردن چای داغ و مخصوصا پُررنگ در هنگام سحر برای دو ساعت کمک کننده باشد، اما در طول روز سبب خشکی دهان می شود.
* سعی کنید غذاهای نرم تر و لطیف تر نظیر فرنی ها و حریره ها را بیشتر مصرف کنیم که پُرزهای دهان را نوازش داده و سبب تحریک غدد بزاقی تان شود.
* از مصرف میوه ها و سبزی های ترش پرهیز کنید، زیرا این مواد غذایی سبب کاهش ترشح بزاق و خشکی دهان می شوند.
به طور کلی، خوردن غذاهای خشک به همراه نزدن مسواک و افزایش جرم های دندانی، غدد ترشحی بزاق را مسدود کرده و ترشح بزاق را به شدت کم می کنند. لذا بوی بد دهان تشدید می شود.
حمید سبزواری، در ۱۳۰۴ در سبزوار زاده شد. پدرش، «عبدالوهاب»، پیشه‌ور ساده‌ای بود که قریحهٔ شعری داشت. جدش، ملا محمدصادق ممتحنی، شاعری بود که «مجرم» تخلص می‌کرد و آثارش در سفری به مشهد و در حملهٔ راهزنان به یغما رفت.[۱] وی در ۱۳۳۱ ازدواج کرد و یک سال بعد از ازدواج، کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ برای حمید گرفتاری‌هایی به وجود آورد و او تحت تعقیب قرار گرفت. سبزواری مدتی متواری بود و مدت زمانی را در اسفراین مخفی شد.
وی در ۲۲ خرداد ۱۳۹۵ در سن ۹۱ سالگی درگذشت.
سبزواری، قبل از مدرسه، قرآن را در خانه و نزد مادرش آموخته‌بود. او بعداً به مدرسهٔ شیخ حسن داورزنی رفت.[۲] وی در دوره نوجوانی در سبزوار زندگی می‌کرد. در سبزوار کتابفروشی به نام خسروی شعرهای حمید را چاپ کرده و فروخت. حمید می‌خواست این کار را در تهران نیز انجام بدهد لیکن در آن زمان موفق به این کار نشد.[۳]
پدر و مادر حمید اولین اساتید وی بودند. او جامع المقدمات را نزد میرزا حبیب جوینی خوانده‌بود. حاج آقا محمدعلی محمدی نیز از دیگر استادان وی بود.[۴]
نوجوانی وجوانی سبزواری در دوران حکومت رضاشاه پهلوی گذشت و تحولات این دوره بر روحیه وی تأثیر گذاشتند. چهارده‌ساله بود که سرودن شعر را آغاز کرد. در آن سنین از روی کنجکاوی به احزاب و گروه‌های سیاسی مختلف سر می‌زد تا با آرا و نظرات آنها آشنا شود.[۵]
حمید سبزواری پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ متواری و مخفی شد. بعداً خود را به شهربانی سبزوار معرفی کرد و چهار سال در وضعیت بلاتکلیفی و تعلیق طی کرد تا سرانجام تبرئه شد.[۶]
مهمترین فعالیت سبزواری، شاعری است. شعر او را شناسنامهٔ زمانمند انقلاب نامیده‌اند زیرا کمتر حادثه یا رویدادی بعد از انقلاب روی داده است که انعکاس آن در شعر او نیامده باشد.[۷]
حمید بعد از انقلاب، ضمن کار در بانک تجارت، برای انقلاب اسلامی شعر و شعار می‌ساخت که در راهپیمایی‌ها و نماز جمعه خوانده می‌شد. یکی از این شعرها «آمریکا، آمریکا، مرگ به نیرنگ تو» بود.
کمی بعد بازنشسته شد و به صدا و سیما رفت و از آن زمان در شورای شعر مشغول به کار شد.
سبزواری ابتدا به شغل معلمی مشغول بود. بعد از حوادث مرداد ۱۳۳۲ از وزارت آموزش و پرورش اخراج شد. وی مدتی در شرکتی که سنگ معدن استخراج می‌کرد در اطراف سبزوار و شاهرود کار کرد و مدتی را نیز با اجاره حمام در سبزوار گذراند. بعدها کارمند بانک بازرگانی (بانک تجارت پس از انقلاب) در تهران شد و سپس به شاعری روی آورد.[۸]
حمید سبزواری، بامداد ۲۲ خرداد ۱۳۹۵ در سن ۹۱ سالگی به دلیل کهولت سن و وخامت بیماری در بیمارستان آسیا تهران درگذشت.[۹]
